Emre ERGÜL
İki Cumhuriyetçi başkan, Richard Nixon ve Gerald Ford’un döneminde dışişleri bakanlığı ve ulusal güvenlik danışmanlığı yapan ABD’li diplomat Henry Kissenger, 100 yaşında Connecticut’ta öldü.
Geçen yüzyıl boyunca ABD dış politikasını yöneten en önemli diplomatlardan biri olan Kissenger’ın ölüm nedeni açıklanmadı. ABD’deki iki parti, Cumhuriyetçiler ve Demokratların önde gelen isimlerine danışmanlık yapan Kissenger’ın ölümü de hayatı gibi olay oldu. Dünyanın önde gelen medya kuruluşları, “Saygın diplomat öldü” ile “Eli kanlı diplomat öldü” başlıkları arasında gitti, geldi.
Beyaz Saray’da etkili
Önce, Kissenger’ın hayatına bir göz atalım: Heinz Alfred Kissinger, 27 Mayıs 1923’te Almanya’nın Bavyera bölgesindeki Fürth şehrinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunda yoğun bir antisemitizmle karşı karşıya kaldı ve 1938’de ailesi, Adolf Hitler’in Nazi rejiminden kaçmak için ABD’ye göç etti. Kissinger, 19 Haziran 1943’te ABD vatandaşı oldu.
Aynı yıl ABD ordusuna katıldı ve 2’nci Dünya Savaşı sırasında Avrupa cephesinde tercüman ve istihbarat subayı olarak görev yaptı. Daha sonra Harvard Üniversitesi’ne girdi ve lisans (1950), yüksek lisans (1952) ve doktora (1954) derecesi aldı. Doktorasını aldığı yıl Harvard’a öğretim görevlisi olarak katıldı. 1962’de profesör oldu ve 1959’dan 1969’a kadar üniversitenin Savunma Çalışmaları Programı’nı yönetti.
Zamanla Kissinger, güvenlik konusundaki uzmanlığı ABD hükümeti tarafından dinlenen bir politika uzmanı haline geldi. Dwight D. Eisenhower, John F. Kennedy ve Lyndon B. Johnson’ın başkanlıkları olan 1955’ten 1968’e kadar çeşitli federal kurumlarda güvenlik konusunda danışman olarak görev yaptı. Kissinger, 1968’de başkan seçilen Richard Nixon’un onu ulusal güvenlik danışmanı olarak atamasıyla yeni bir şöhret seviyesine ulaştı.
İki adam dış politika krizlerini (Vietnam’daki savaş, Sovyetler Birliği ile tırmanan gerilimler) miras aldılar ve ABD dış politikasını kendi jeopolitik içgüdülerine ve güç felsefelerine göre yeniden şekillendirmeye çalıştılar. Kissinger hızla Nixon yönetiminin kilit üyelerinden biri haline geldi ve Nixon’un kendisini 1973 sonbaharında 56’ncı Dışişleri Bakanı olarak atamasının ardından itibarı daha da yükseldi. Her iki rolde de Kissinger, Amerikan dış politikası ve Beyaz Saray üzerinde muazzam bir etkiye sahipti.
Diz çöküp dua etti
Kissinger, Vietnam Savaşı’nı sona erdiren anlaşmayı müzakere ettiği için Nobel Barış Ödülü’nü kazandı ve ödülü, bu onuru reddeden Kuzey Vietnamlı Le Duc Tho ile birlikte aldı. Nixon, 1972’de Beyaz Saray’da ikinci dönem için yeniden seçildi, ancak kısa süre sonra başkanlığı, popüler itibarını ve Kongre desteğini aşındıran Watergate skandalı tarafından yutuldu.
Görevden alınma tehdidiyle karşı karşıya kalan Nixon, Ağustos 1974’te istifa etmeye karar verdi. Nixon’un istifa mektubunu resmi olarak Kissinger’a sunmasından önceki gece, iki adamın birlikte diz çöküp barış için dua ettiği bildirildi.
Kendi grubunu kurdu
Nixon, 9 Ağustos 1974’te görevinden ayrıldı. Yerine Başkan Yardımcısı Gerald Ford geçti; Kissinger, Ford’un en iyi diplomatı olarak kaldı. Kissinger, Ocak 1977’de Ford’un görev süresinin sonuna kadar görev yaptı. Kamu hizmetinden ayrıldıktan sonra Kissinger, Kissinger Associates adında uluslararası bir danışmanlık grubu kurdu ve kamusal entelektüel, akademik ve medya yorumcusu olarak itibarını parlattı.
Çin, diplomasi, strateji ve yapay zekânın yükselişi hakkında ciltlerce kitap da dahil olmak üzere birçok kitap yazdı. Mayıs ayındaki 100’üncü doğum gününe yakın yaptığı röportajlarda Kissinger, “Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi pek çok dünya liderine, bugün plansız programsız telefon açsam, büyük ihtimal cevap verirler” demişti.
2.7 milyon ton mühimmat attırdığı Kamboçya’da nüfusu eritti
-KAMBOÇYA: Nixon’un emri üzerine Kissinger, “uçan her şeyin” “hareket eden her şeye” saldırmasını istedi. Bunun ardından Kamboçya’ya 2.7 milyon ton mühimmat yağdı. Pek çok bilim insanına göre b u olay, Kamboçya’yı 10 yıl sonra 1.7 milyondan fazla insanı (ülke nüfusunun yüzde 20’sinden fazlasını) yok eden bir soykırıma sürükledi.
-BANGLADEŞ: 1971 Bangladeş Kurtuluş Savaşı sırasında Pakistan’ın askeri rejimini destekledi.
-ENDONEZYA: 1975’te Endonezya’nın Doğu Timor işgalini desteklemekle suçlandı.
-ŞİLİ: Askeri diktatör Augusto Pinochet’nin ülkenin demokratik olarak seçilmiş başkanı Salvador Allende’yi devirmesine yardım etti.
– ARJANTİN: Pesonun değer kaybettirilmesi ve generallerin ayaklanmasını planlamakla suçlanır. “Savaş yapan serseri” l Savaş karşıtı sert roman “Catch-22″nin yazarı Joseph Heller, 1979 tarihli bir kitabında Kissinger’ı “savaşı memnuniyetle yapan iğrenç bir serseri” olarak tanımlamıştı.
“Bölücü diplomat” ve “Savaş suçlarından yargılanmalı”
BBC, dünkü ölüm haberinde Kissenger için “Dünya ilişkilerini şekillendiren bölücü diplomat” ifadesini kullanırken, birçok yayın organı Christopher Hitchens’ın 2001 tarihli “Henry Kissinger Davası” kitabındaki cümleyi başlığa çıkardı: “Kissinger savaş suçlarından dolayı yargılanmalı.” Dünya siyasetini şekillendiren tartışmalı kararlarıyla bilinen Kissinger, özellikle Kamboçya’nın bombalanması ve 1970’te Vietnam’ın güneyinin işgal edilmesindeki rolü nedeniyle ülke içinde ve dünya çapında yaygın bir şekilde kınandı.
